କାଶୀନାଥ ନନ୍ଦୀ : ଗଳ୍ପ : କାଠଘୋଡ଼ା

ହାଡ଼ ଉପରେ ମୁହଁଟି ଲାଖିଯାଇଥାଏ । ମୁହଁରେ ଆଖି । ଆଖି ଥାଏ ଗଭୀରରେ । ସେଠି ଦିଶୁନଥାଏ ଜୀବନ । ମଲାମୁହଁରେ ମଲାଆଖି ଯୋଡ଼ିକ ଯେମିତି ମରିଯାଇଥାଏ । ପିନ୍ଧିଥାଏ ଶାଢ଼ୀ ଖଣ୍ଡେ । ସେଠି ରଙ୍ଗ ପ୍ରାୟ ନଥାଏ । ଥାଏ ଯଦି, ଥାଏ ମଳିରଙ୍ଗ । ତା’ ହାତର ଆଙ୍ଗୁଳି ସବୁ ଜାବୁଡ଼ି ଧରିଥାଏ ଅଖାଟେ । ସେଥରେ ଥାଏ କିଛି । ଯାହା ଦିଶୁ ନଥାଏ । ସେ ବସିଥାଏ । ବୁଲି ବୁଲି ସେ ଗୋଟେ ଅତିସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚିଯାଇଥାଏ। ବୋଧହୁଏ ସେ ଉଠିପାରୁନଥାଏ ବୋଲି ବସିଥାଏ । ଇଏ ଥାଏ ମାଆ।

ଟିକିଏ ଦୂରରେ ଥାଏ ପୁଅଟେ । ଉଭାଲଙ୍ଗଳା । ସେ କୋଉରଂଗର କହିବା ସହଜ ନୁହଁ । ତା’ ଦେହର ରଂଗକୁ ଝାଳ, ମଳି, ଧୂଳି ଢାଙ୍କିଦେଇଥାଏ । ସେ ବି ଥାଏ ମଳିରଂଗ । ତା’ ହାତରେ କିଛି ନଥାଏ । ତେବେ ସେ କ’ଣ ଖୋଜୁଥାଏ । ତା’ ଆଖି ଖାଲି ଏପଟ ସେପଟକୁ ବୁଲୁଥାଏ ।

ଇଏ ପୁଅ । ବୟସ ସାଢ଼େତିନି କି ଚାରି । ସେ ଚଞ୍ଚଳଥାଏ । ଭାରି ଫୁର୍ତ୍ତି ଦିଶୁଥାଏ । ସେ କ’ଣ ଖୋଜୁଥାଏ… ।

ପୁଅର ଚଞ୍ଚଳମୁହଁରେ ଖୁସି ଦିଶିଲା । ତା’ ଖୁସି ପାଇଯିବାର ଖୁସି । ସେ ଯାହା ଖୋଜୁଥିଲା ପାଇଗଲା । ତେବେ ସେ ଯାଉନଥିଲା ।  ଯାଇପାରୁନଥିଲା ବୋଲି ସେ ଯାଉନଥିଲା। ଠିଆ ହୋଇ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲା । କାରଣ ସେ ପାଇଥିବା ଜିନିଷଟା ଉପରେ ଗୋଟେ ଏଡ଼େମୋଟା ଥନ୍ତଲପେଟୁଆ ଲୋକଟେ ମୁତୁଥିଲା । ଲୋକଟି ଚାଲିଗଲା ମୁତିସାରି । ପିଲାଟି ପାଇଁ ସେ ମୁହୂର୍ତ୍ତ ଥିଲା ଜଣେ ବଡ଼ ମଣିଷ ହାତରେ ସୁନାମୁଣ୍ଡାଟେ ପଡ଼ିଗଲା ପରି ପ୍ରକାଣ୍ଡ ଖୁସିର ବେଳ । ସେ ପହଞ୍ଚି ଗଲା । ମାଟିରେ ପୋତିହେଇ ଉପରକୁ ମୁହଁ ଦେଖେଇଥିଲା ଛିଣ୍ଡା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଚପଲଖଣ୍ଡେ । ସେ ଖୋଳିପକେଇଲା, କାଢ଼ିପକେଇଲା। ଝାଡ଼ିଝୁଡ଼ି ତାକୁ ନେଇକି ମାଆ ପାଖକୁ ଗଲା । କହିଲା, ‘‘ମା ରଖ୍… । ମୁଁ ପାଇଗଲି ।’’

ଖୁସି ଦିଶିଲା ଦି’ଟା ମୁହଁ–ମା’ର ଓ ପୁଅର । ମା’ ସେମିତି ବସିଥିଲା । ପୁଅ ଆଉଥରେ ଖୋଜିବାକୁ ଆରମ୍ଭକଲା । ସେ ଏଥର ପୂର୍ବଠାରୁ ଅଧିକ ଫୁର୍ତ୍ତିଥିଲା । ଯେମିତି ସେ ସାରାବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡକୁ ଫାଡ଼ିପକାଇବ । ଯୋଉଠି ଥାଉ, କାଢ଼ିଆଣିବ ସେ ଯାହା ଖୋଜୁଛି । ସେ ଦୌଡ଼ି ଯାଉଥିଲା। ଦୌଡ଼ି ଆସୁଥିଲା। ତେବେ, ସେ କିଛି ପାଉନଥିଲା। କିଛି ନା କିଛି ସମୟ କେହି ନା କେହି ଅପମାନିତ ମଣିଷ ପରି ମୁହଁଜାକି ଚାଲିଯାଉଥିଲା ।

ବୋଧହୁଏ ସେମାନଙ୍କ ଅନ୍ବେଷଣ ଓ ପ୍ରାପ୍ତିର ଲୁଚକାଳି ଖେଳ ସରିଯାଉଥିଲା । ଦୂର ଦିଗବଳୟରେ ଦିନ ମାଟିତଳେ ପୋତି ହୋଇଯାଉଥିଲା । ମା’ ଓ ପୁଅ ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଏହି ସମୟ ହିଁ କହେ– ସରିଗଲା, ଏଥର ଯାଅ । ଯାହା ପାଇଲ ତା’କୁ ବିକ । ଚାଉଳ କିଣ । ଘରକୁ ଫେର । ତୁମର ଦିନସରିଲା । ତୁମର କାମସରିଲା ।

ମା’ ପୁଅ ଫେରୁଥିଲେ । ପୁଅ ଫୁର୍ତ୍ତିଥିଲା । ମା’ ଦୁଃଖୀଥିଲା । ପୁଅର ଅନେକ କିଛି ପାଇବାର ଖୁସି । ମା’ର ଏତିକିରେ ପେଟକୁ ନଅଣ୍ଟ ହେବାର ଦୁଃଖ । କାହା ମନ ସହ କାହାର ମନ ମେଳୁନଥିଲା ।

ସେମାନେ ପହଞ୍ଚିଲେ। ଥିଲା ଚାରିକାନ୍ଥ । ମାଟିଥିଲା ଅଧେ, ଅସଜଡ଼ା ପଥର ଯୋଡ଼େଇଥିଲା ଅଧେ । ତା’ ଉପରେ ଛପର ହେଇ ପଡ଼ିଥିଲା ଖପର, ଟିଣ, ମଲାବତା ଓ ତାକୁ ଢାଙ୍କିଥିଲା ଅଧେଛିଣ୍ଡା, ଲକ୍ଷେଜାଗା ଫୁଟାପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଘୋଡ଼ଣୀଖଣ୍ଡେ ।

ଇଏ ଥିଲା ତାଙ୍କର ଘର ।

ତା’ ଭିତରେ ଶୋଇଥିଲା ବୁଢ଼ାଟେ । ମୁଣ୍ଡ ପାଖରେ ବସିଥିଲା ବୁଢ଼ୀଟେ । କୁଆଡ଼େ ଯାଏ କେଜାଣି ରାତିଅଧକୁ ଖାଲିହାତରେ ମଦନିଶାରେ ଚୁରହେଇ ଫେରୁଥିଲା ଟୋକାଟେ ।

ଇଏ ଥିଲା ତାଙ୍କ ପରିବାର ।

ମା’ ପୁଅ ଘରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ଘରେ ଗୋଟେ ଶିରି ଫେରିଆସିଲା । ଯେମିତି ଅଚଳରେ ଚଳ, ଜଡ଼ରେ ଚେତନା, ସେମିତି ଜୀବରେ ଜୀବନ ଫେରିଆସିଲା । ଦିଶିଲା ବୁଢ଼ୀ ମୁହଁରେ ଖୁସି । ବୁଢ଼ୀ ମୁହଁରେ ତେଜ । ଇଏ ହିଁ ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଭାଷା ଥିଲା ।

ବୁଢ଼ୀ ନଇଁ ନଇଁ ଆସିଲା । ପୁଅଟିକୁ ଆଉଁସି ପକେଇଲା । କହିଲା, ‘‘ଆ’ ମୋ ପାଖରେ ବ’ । ମୁଁ ତତେ ଟିକେ ଦେଖେଁ । ମୋ ଆଖି ଫୁଟିଗଲାଣି । ସକାଳୁ ଯାଇଚୁ, ଏଖୁଣି ଆସୁଛୁ?”

ପୁଅଟି ବୁଢ଼ୀ ପାଖରେ ଟିକେ ପାଇଁ ରହିଲା । ତା ହାତ ଗୋଡ କଥା କହୁ ଥିଲା। ମନରେ ଥୟ ନଥିଲା। ଏମିତି ଟିକେ ସମୟ। ସେଇଠୁ ଥିଲା ଥିଲା, ଡିଆଁଟେ ମାରି ପଳେଇଲା । ଗଲା ଆଗରୁ ଯେତିକି ସମୟ ବୁଢ଼ୀ ହାତରେ ଥିଲା ସେତିକି ସମୟରେ ଘିଅ ମହୁ ବର୍ଷୁଥିଲା । ମଲାଫୁଲ ଫୁଟି ବାସୁଥିଲା । ମଲାନଈ ଗୀତଗାଇ ବହିଯାଉଥୁଲା । ମନ ଉଡ଼ିଯାଇଥିଲା । ଅଦୂର ଦୂର ଆକାଶରେ ଉଡ଼ୁଥୁଲା । ତା ହିଁ ପ୍ରେମ। ତା ହିଁ ସୁଖର ପ୍ରରୂପ।

ଏତିକିବେଳେ କୋଉଠି ଥିଲା ସେ ରାତି…
କେଜାଣି ଆସିଗଲା । ଘର, ଦୁଆର, ଦାଣ୍ଡ ଦୂର କି ପାଖ ସବୁଠି ଅନ୍ଧାର ଘୋଟିଗଲା । ବସ୍ତିଟା ଲିଭିଗଲା ବେଳକୁ ମିଞ୍ଜି ମିଞ୍ଜି କୋଉଠି କୋଉଠି ଆଲୁଅ ଜଳି ଉଠିଲା । ସେସବୁ ଅନ୍ଧାରକୁ ଜିତି ଯିବାପାଇଁ ବୋଧହୁଏ ନଥିଲା । ତାହା କେବଳ ଜୀବରେ ଜୀବନ ପରି କହୁଥୁଲା, ଏଠି କିଛି ଅଛି । କେହି କେହି ଅଛନ୍ତି ।

ଏଥର ଆସିଲା ସୁଖ ଭୋଗର ମୁହୂର୍ତ୍ତ ।
ଏଥର ଭୋକରା ପେଟକୁ ଭାତ ଯିବ । ପେଟ ଶୀତଳହେବ । ମନ ସନ୍ତୋଷ ଦେବ । ଇଏ ସୁଖ ନୁହଁ ତ ଆଉ କ’ଣ ! ମଝିରେ ଥୁଆହେଲା ଭାତହାଣ୍ଡି । ହାଣ୍ଡି କଡ଼େ କଡ଼େ ଥାଳି । ଯେତେ ମୁଣ୍ଡ ସେତେ ଥାଳି । ଭାଗ ସବୁବେଳେ ସମାନ ସମାନ । ଏମିତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଘରମୁଖ୍ୟଙ୍କର । ମୁଖ୍ୟ ହେଉଛନ୍ତି ନ୍ୟାୟବନ୍ତ । କିଏ କମ କାହିଁକି ? କିଏ ବେଶୀ କାହିଁକି ? ଭାତକୁ ଖାଇହେବା ପାଇଁ ଆଉ ଯାହା ଶାଖା ତାହା ବି ଭାଗ ଭାଗ ସମାନ ଭାବରେ । ସବୁଠି କେବଳ ଭାଗଫଳ । ସେ ହରଣରେ ଭାଗଶେଷ ନାହିଁ । ଇଏ ଥିଲା ତାଙ୍କ ଘରର ପ୍ରଣାଳୀ । ସବୁଠି ସମାନ । ସବୁଠି ଏକା । ସବୁଦିନ ପରି ଆଜି ଚୋରଣୀଙ୍କ ପରି ବୋହୂ କନ କନ ହେଇ ଲୁଚେଇ ଦେଲା ପରି ନିଜ ଭାତ ଥାଳିରୁ ଭାତ ଗୁଣ୍ଡେ ଦି ଗୁଣ୍ଡା ନେଇ ଆର ଥାଳିରେ ଦେଇ ଦେଇ ଥାଳି ଢାଙ୍କି ଦେଲା । ବସି ରହିଲା । ସେତେବେଳକୁ ଟିକିପୁଅ ଖାଇସାରିଥିଲା । ଶାଶୁଶଶୁର ଖାଇସାରିଥିଲେ । ଶୁଭିଲା, ‘‘ବୋହୂ, ତୁ ଖାଇ ଦେ ।’ ତୁ ସେ ଶଳାକୁ ଅନାନା । ଶଳାଟା ଆସୁ କି ମରୁ ।”
ବାପ କହୁଥିଲା ପୁଅକୁ ଏ ଅକଥା କଥା।

ଶୁଣି ବୋହୂର ଛାତି ଫାଟିପଡ଼ିଲା । ପ୍ରାଣ ଚହଲିଗଲା । ମଲାମନରେ ଯେତିକି ବା ଜୀବନ ଥିଲା ସରିଗଲା ।

ସେଘର ଏଘର କହିଲେ ମଝିରେ ଅଧକାନ୍ଥି । ସେ କଡ଼େ ଶାଶୁଶଶୁର ଓ ନାତି । ଶୋଇବା ପାଇଁ ସଜବାଜ ହେଲା ଶେଯ । ବୁଢ଼ା ଶୋଇଲା । ବୁଢ଼ୀ ରୁଣ୍ଡେଇ ପୁଣ୍ଡେଇ ନାତିକି ଆଣିଲା ବିଛଣାକୁ । ସେମାନେ ଶୋଇଗଲେ । ଶୋଇବା ଆଗରୁ ଟିକିଏ କଅଁଳ ସ୍ୱର ଶୁଭିଲା, ‘‘ବୋହୂ ଖାଇଦେ’ । ଶୋଇପଡ଼ । ସିଏ ଯେତେବେଳେ ଆସୁଚି ଆସୁ ।” ତଥାପି ଡିବି ଆଲୁଅ ଲିଭୁନଥୁଲା । ଗୋଟେ ଅପେକ୍ଷାରେ ସେ ବସିଥିଲା। ତା’ ସାମ୍ନାରେ ଉଇ ମୁହଁରୁ ବଞ୍ଚିଥିବା ଅବଶିଷ୍ଟାଂଶ ଭାବେ ରହିଯାଇଥିବା କେଉଁଜଣେ ଗୁରୁଙ୍କ ଫଟୋ ଝୁଲୁଥିଲା । ସେ ତାଙ୍କୁ ତା’ ଆରାଧ୍ୟ ବୋଲି ମନେକରୁଥିଲା । ସେ ତା’ ଆଖିକୁ ସେଇଠି ହିଁ ସ୍ଥିରକଲା । ଗଭୀର ଭାବେ ଚାହିଁଥିଲା । ଆଖି ସାଂଗେ ମନ ବି ମିଶିଗଲା ସେଇଠି । ମନରେ କ’ଣ ଗୋଟାଏ ଆସିଲା । ମନ ନଇଁଗଲା । ସେଇ ମନରେ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ସେ ପ୍ରଣାମ କଲା । ତା’କୁ କିଛି ମାଗିବାକୁ ଥିଲା । ତେବେ ସେ ମାଗିଲାନାହିଁ । ମନରେ କହିଲା ନାହିଁ, ‘‘ଦେ” ବୋଲି ।

ମନ ସେଇଠି ଥିଲା, ଶୁଭିଲା କିଏଜଣେ ଆସୁଥୁବାର । ସେ ଜାଣିନେଲା । କବାଟ ଫିଟେଇଲା । ଟଳି ଟଳି ସେଇ ଜଣକ ଭିତରକୁ ପଶିଲା I ସେ କବାଟ କିଳିଦେଲା । ସେ ମୁହଁ ଫେରାଇ ଚାହିଁଲା ତା ସାମ୍ନାରେ କିଛି ଘଟୁଥିଲା । ତେବେ ଘରକଥା ଘରେ ହିଁ ଘଟୁଥୁଲା । ସେମାନେ ଖାଇଲେ । ଶୋଇଲେ । ଡିବି ତଥାପି ଲିଭି ନଥିଲା । ବିଛଣାରୁ ସେ ସେଇ ଉଇଖିଆ ଗୁରୁଙ୍କ ଫଟୋକୁ ଚାହିଁଲା । ଏଥର ସେ ହାତ ଯୋଡ଼ିଲା । ଗୋଟେଦିନର ତାଙ୍କ କରୁଣାକୁ ତାଙ୍କୁ ଜଣାଇଲା । ତା’ପରେ ପାଟିରେ ଫୁଙ୍କି ଡିବି ଲିଭାଇ ସେ ଶୋଇଲା।

ତା’ ମନର ବିଶ୍ବାସ ପୁଣି ତା ସ୍ମରଣକୁ ଆସିଲା । ଯେମିତି ଆସେ ସବୁଦିନ । ମନରେ ଛାଇଗଲା, ଏ ବସ୍ତିର ଅନ୍ୟ କେଇଜଣଙ୍କ ପରି ଇଏ ନିଶ୍ଚିତ ବଦଳିଯିବେ । ପୁଣି ଘର ତା’ର ହସିଉଠିବ । ନିଦ ଆସିନଥିଲା । ନିଦର ଛାଇ ଯାହା ପଡ଼ିଆସୁଥିଲା । ଶୁଭିଲା ଗୋଟାଏ ଅସ୍ବାଭାବିକ ସ୍ୱର । ନିଦର ଛାଇ ଏକାଥରେ ହଟିଗଲା । ସେ ଉଠିପଡ଼ିଲା । ସ୍ୱର ଥିଲା ଖୁବ୍ ବିକଳ । ଥିଲା ଆତୁରସ୍ୱର । ସାଂଗେ ସାଂଗେ ଉଠିପଡ଼ିଲେ ଅନ୍ୟମାନେ । ଅବସ୍ଥା ଦେଖିଲେ । ପରିସ୍ଥିତି ଅସମ୍ଭାଳ ଥିଲା । ଏଥର ପତ୍ନୀ ଭାବେ ସେ, ବାପା ଭାବେ ବୁଢ଼ା ମଣିଷ ଜଣକ, ମା’ ଭାବେ ବୁଢ଼ୀ ଜଣକ ବିକଳ ସିକଳ ହେଲେ ଆଗ ଆଗ । ତା’ ପରକୁ ପର ଆଉ ସହିପାରିଲେ ନାହିଁ । ସମସ୍ତେ କାନ୍ଦିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ବିକଳ ହେବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଦେହ ହାତ ଆଉଁସିବାକୁ ଲାଗିଲେ ।

ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ପାଣିଛଡ଼ା ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ କିଛି ନଥିଲା । ସେଇ ପାଣି ହିଁ ଯାହା କରିବ । ସେମାନେ ତା’ ମୁହଁରେ ପାଣି ଦେଲେ । ବିକଳରେ ପାଣି ଟିକିଏ ଟିକିଏ ପେଇଲେ । ସେ ସେତକ ଢୋକିଲା । ତେବେ ପାଣି କିଛି କରିପାରୁ ନଥିଲା । ବିଷ ପାଖରେ ପାଣିର କିଛି ଔକାତ ନଥିଲା । ପାଣି ଦେହରେ ପାଣି ହେଇଗଲା ।

ବିଷ ମଦର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଯାହା ଯେତିକି ସମୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଥିଲା ସେତିକି ସମୟ ଭିତରେ ଯାହା ଥିଲା ଚିତ୍‌କାର; ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଆତୁରସ୍ୱର । ତା’ପରେ ସ୍ଥିର ହେଇଗଲା ଦେହ । କୋଉଠୁ କେଜାଣି ରାତି ଅଧରେ ଡାକ୍ତର ଆଣି ଜଣେକିଏ ଠିଆ କଲାବେଳକୁ ଦେହଟା ସମସ୍ତ କ୍ରିୟା ହରାଇସାରିଥିଲା । ଡାକ୍ତର ଶେଷରେ କେବଳ ଘୋଷଣାକଲେ, “ଲୋକଟା ମରିଗଲା ।”

ପୁଣି ଗୋଟାଏ ବିକଳ ସ୍ୱର ସାରାବସ୍ତିର ହାଡ଼କୁ ଥରାଇଦେଇ ଉଠିଲା ଓ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଶୂନ୍ୟରେ ମିଳାଇଗଲା ।

ବସ୍ତିଲୋକ ଗଦା ହେଇପଡ଼ିଲେ। ସଜଡ଼ାହେଲା କୋକେଇ। ଲୁହର ଆତୁରସ୍ୱରରେ ଶବଯାତ୍ରା କଲା ଶ୍ମଶାନକୁ।

ଶବକୁ ନଈବାଲିରେ ପୋତିଦେଇ ଫେରିଲାବେଳକୁ ବେଳ ମୁଣ୍ଡ ଉପରକୁ ଉଠିସାରିଥିଲା । ସେମାନେ, ଯେଉଁମାନଙ୍କ କାନ୍ଧରେ ଶବ ଶ୍ମଶାନ ଯାଏ ଯାଇଥିଲେ, ଫେରିଲେ । କୁନି ପୁଅଟି ଘର ଭିତରକୁ ଗଲା । ଘରେ ଜାଣିଲେ ଫେରନ୍ତି ବାର୍ତ୍ତା । ବୁଢ଼ାଟି ନଇଁ ନଇଁ ଆସି ଦାଣ୍ଡରେ ଠିଆହେଲା । ଅଣ୍ଟାରୁ ଆଠଚଉତ ହେଇ ଭଙ୍ଗାହେଇଥିବା ପଚାଶ ଟଙ୍କିଆ ଖଣ୍ଡକ ବଢ଼େଇ ଦେଇ ବିକଳରେ କହିଲା, ‘‘ନିଅ… । ମଢ଼ା ପକେଇ କିଏ ଘରକୁ ଖାଲି ତୁଣ୍ଡରେ ଫେରେନା । କିଛି କିଣିବ । ଖାଇକି ଘରକୁ ଯିବ ।’’ ଟଙ୍କା ନେବାକୁ କାହା ହାତ ବଢ଼ୁନଥୁଲା  । ତେବେ ବୁଢ଼ା ଆଉ କିଛି କହିଲା । ଯାହା ଶୁଣି ସେମାନଙ୍କୁ ଟଙ୍କା ଧରିବାକୁ ହେଲା । ଦୁଃଖକୁ ଦୁଃଖରେ ସେମାନେ କାଟି ପାରିଲେ ନାହିଁ । ନେଲେ ।

ଅଣ୍ଟିରେ ବନ୍ଧାଥିବା ଘରର ଶେଷ ସମ୍ବଳ ସରିଯାଇଥିଲା । ଏବେ ଘରେ କିଛି ନଥିଲା । କିଛି ବି କିଛି ନଥିଲା । ଥିଲା କହିଲେ ଲୁହ ଥିଲା ଓ ଭୋକ ଥିଲା । ଏଇ ଦୁଃଖ ଓ ଭୋକ ସରନ୍ତି ନାହିଁ ବୋଲି ବୋଧହୁଏ ରହିଥିଲେ ।

ଦିନ ତଥାପି ବି ସରି ନଥିଲା । ଅନେକ ଥିଲା । କୁନି ପୁଅଟି ମା’ ପାଖରେ ବସିଥିଲା । ବୁଢ଼ାଟି ବୁଢ଼ୀ ପାଖରେ ବସିଥିଲା । କାହା ତୁଣ୍ଡରେ କଥା ନଥିଲା । ଘର ପ୍ରାଣଶୂନ୍ୟ ହେଇଯାଇଥିଲା ।

ମା’ ଚାହିଁଲା ପୁଅକୁ । ଚାହିଁଲା ଆଉ ଦୁଇଟି ମୁହଁକୁ । ସବୁଠି ଥିଲା ଭୋକର ଢେଉ । ଯେଉଁ ଢେଉ ବହି ବହି ତା’ ପ୍ରାଣକୁ ସ୍ପର୍ଶକଲା । ପେଟ ପୋଡ଼ିଗଲା ପରି ତା’ ପ୍ରାଣ ପୋଡ଼ିଯାଉଥିଲା । ଏଥର ସେ ଉଠି ଠିଆହେଲା । ଦରିଦ୍ର ପସରା ତା’ ଅଖାଖଣ୍ଡକୁ ଧରିଲା । ଚାଲିଲା । ପଛରୁ ଶୁଭିଲା, ‘‘ମା’…ମା’… !”

ଆଖି ଲେଉଟିଲା । ପୁଅ ଦୌଢ଼ୁଥିଲା ପହଞ୍ଚାଯାଏ । ସେ ଠିଆହେଇଗଲା ।

ମା’ ଧରିଲା ପୁଅର ହାତ । ପୁଅ ପାଇଗଲା ଆଶ୍ରା । ମା’ ପାଇଗଲା ଦମ୍ଭ । ସେମାନଙ୍କ ଅନୁଭବ ପରସ୍ପର ଯାଏ ସଞ୍ଚରି ଯାଉଥିଲା । ମା’ ହାତରେ ଥିବା ସେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଅଖାଖଣ୍ଡକ ପବନରେ ଉଡ଼ୁଥିଲା । ପୁଅର ଅନ୍ୟହାତଟି ଫୁର୍ତ୍ତିରେ ହଲୁଥିଲା । ଭୋକ କଣ ଏମିତି ହାରିଯାଏ? ଏମିତି କିଏ କ’ଣ ଛାତିକୁ ପଥର କରି  ଯାତ୍ରା କରିପାରେ ? ଏ  ପ୍ରଶ୍ନ କିଏ କାହାକୁ କରିନାହିଁ। ହୁଏତ ସେମାନେ ଈଶ୍ବର ମାନୁଥିବା ସେଇ ଉଇଖିଆ ଗୁରୁ  ନିଜକୁ କରୁଥିବେ। ହୁଏତ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିବେ ଏମାନେ ଫେରିଲେ ଏଇ ପ୍ରଶ୍ନ କରିବେ।  ସେମାନଙ୍କ ଯାତ୍ରା ପୁଣିଥରେ ଫେରିବାଯାଏ ଥିଲା ଦୀର୍ଘ । ସେଇଥିପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ପାଦର ଗତି ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ବଢ଼ିଚାଲିଥିଲା । ସେମାନଙ୍କ ଯାତ୍ରା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପରିତ୍ୟକ୍ତ କୋଉ ଆବର୍ଜନାଗଦା ଭିତରେ ଚାପିହୋଇ ରହିଥିବା ଶ୍ବାସରୁଦ୍ଧ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସବୁ ଖୁଣ୍ଟିବାକୁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା।