ସଦାନନ୍ଦ ତ୍ରିପାଠୀ : ଗଳ୍ପ : ମୁକ୍ତି

ନିଜକୁ, କେହି ଜଣେ ଅନ୍ୟମଣିଷ ଭଳି, ସେ ନିଜେ ହିଁ ପଚାରୁଥିବା ପ୍ରଶ୍ନଟି ସରଳ। କିନ୍ତୁ ଜୀବନକୁ ନେଇ ଯେତେ ଯୁକ୍ତି, ତାହା ସବୁ ଅଦ୍ଭୁତ ଓ ଜଟିଳ।

—         ତୁମେ କାହିଁକି ସୁଖୀ ହୋଇପାରିଲନି, ସୁଭଦ୍ରା ?

ସୁଭଦ୍ରା ତା’ କାହାଣୀ କହିବ । କାହାଣୀ ବୋଇଲେ, ସବୁ ଘଟଣା; ତା’ ଅନୁଭୂତି। ନିଜ ବିଚାର ନୁହେଁ, ଆପଣାର ଉପଲବ୍ଧି କି ଦର୍ଶନ ବି ନୁହେଁ। ସେ ଭୋଗିଥିବା କେତେ କେତେ ଘଟଣା କେବଳ।

ବାପାଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ବାରଣ କରି କକେଇ କହିଲେ, ସେଇ ବରପାତ୍ର ସହିତ ଝିଅର ବାହାଘର ପ୍ରସ୍ତାବରୁ ଓହରିଯାଅ ଭାଇନା। ପିଲାଟି କୌଣସି କାମର ନୁହେଁ। ପୂରାପୂରି ଦୁଃଖୀ ହୋଇଯିବ ଆମ ଝିଅ।

ବାପା ଶୁଣିଲେନି। ସେ କାହା କଥା ଶୁଣନ୍ତିନି। ଯାହା ବୁଝିଥିବେ ସେୟା। ସେ ଭାରି ରାଢ଼ୁଆ ମଣିଷ। କକେଇଙ୍କୁ କଠୋର ବାଣୀ ଶୁଣାଇଲେ– ତୁ ତୁନି ରୁହ। ଲୋକଙ୍କ କଥା କିଆଁ ଶୁଣୁଛୁ ? ପ୍ରସ୍ତାବ ଭଙ୍ଗାଇବା ପାଇଁ ସେମାନେ ସେମିତି କହିବେ।

ବାଇଶବର୍ଷର ଝିଅ। ତା’ର ଅଢ଼ଙ୍ଗିଆ ଦେହ। ସାବନା ରଙ୍ଗ। ହାଇସ୍କୁଲ ପଢ଼ା ସୁଦ୍ଧା ଶେଷ କରିପାରିନି। ପାଠକୁ ଖପରାଡ଼ିଆଁ, କାଚକଉଡ଼ି, ପୁଚିଖେଳ ବୋଲି ଭାବିଲା। ତାକୁ ଆଉ କେମିତିକା ବର ମିଳିଥା’ନ୍ତା ? ବରପିଲାଟି ଦେଖିବାକୁ ସୁନ୍ଦର। ଗୋରା ଆଉ ବଢ଼ିଆଳ। ଦଶମ ପରେ ଆହୁରି ଦୁଇବର୍ଷ ଅଧିକ ପଢ଼ିଛି। ବାପା ନାହିଁ, ମାଆ ଅଛି, ଭଉଣୀଟେ ଅଛି। ଚାଷଜମି ଯାହା ଅଛି, ବର୍ଷକର ଖୋରାକି ଚଳୁଛି। ଗାଁରେ ରହୁଛି ପିଲା, ଗାଁ ଯାତ୍ରାଦଳ ସହ ମିଶି ଅଭିନୟ, ସୁଆଙ୍ଗ କରୁଛି। କଳାକାର ପିଲାଟା, ଚେହେରା ସୁନ୍ଦର ବୋଲି ଝିଅ ପାର୍ଟ କରୁଥାଇପାରେ।

ବାପା ପୁଣି କହିଥିଲେ କକେଇଙ୍କୁ– ବିନା ଯୌତୁକରେ ଏବେ ଝିଅବାହାଘର କରିଦେବା କ’ଣ ଏତେ ସହଜ ହେଇଛି ? 

ବିବାହ ପରେ ସୁଭଦ୍ରା ଦେଖେ ଯେ ତା’ ବର ଦିନରେ ଯେତେ ସମୟ ଘରେ ରହେ, ପ୍ରାୟତଃ ଗୋଟିଏ ଦର୍ପଣ ଧରି ବସିଥାଏ। ମୁହଁରେ କ୍ରିମ୍, ପାଉଡ଼ର ମାଖିହୁଏ। ପାନିଆ ଧରି ମୁଣ୍ଡରେ ଟେରିକାଟେ। ଦର୍ପଣ ଆଗରେ ବିଭିନ୍ନ ମୁଖଭଙ୍ଗୀ କରୁଥାଏ। ରାତିରେ ଶେଯକୁ ଆସିଲେ ସେ ଜାକିଜୁକି ହୋଇ ଶୁଏ। ତାକୁ କୁତୁକୁତୁ କରିବାକୁ ସୁଭଦ୍ରାକୁ କହେ। ସୁଭଦ୍ରା ସେପରି କଲା ମଧ୍ୟ। କୁତୁକୁତୁ ଲାଗିଲେ ସେ ଜୋରରେ ହୋ’ ହୋ’ ହୋଇ ହସେ। ତା’ର ଗୋଡ଼ହାତ ସିଧା କରିଦିଏ। ବାସ୍ ସେତିକି।

ସେମାନେ ଯୌତୁକ ମାଗିନଥିଲେ। ଯୋଉ ତ ଯୋଗ୍ୟ ପିଲାଟା ! ମାଗିବାର ମୁହଁ କାହୁଁ ପାଇବେ ? ତଥାପି ଥିଲା ତାଙ୍କର ବୈତରଣୀ ନଦୀ ପରି ଆଶା। ଝିଅର ବାହାଘର କରାଇବ ଜନ୍ମକଲା– ବାପା। କିଛି କ’ଣ ଦେବନି ? ସେମାନେ, ପୁଅର ମା’ ଓ ଭଉଣୀ, କେମିତି ବା  ଆଶଙ୍କା କରିଥାନ୍ତେ ଯେ ମା’ଛେଉଣ୍ଡ ଝିଅକୁ ଶାଶୂଘର ପଠାଇବା ବେଳେ କଞ୍ଜୁସ୍ ବାପାଟା ତା’ର ଯୌତୁକ ଆକାରରେ କିଛି ବି ଦେବନି ! ପଟାଖଟ, ଶସ୍ତା ଗଦିଶେଯ, କାଠଆଲମାରି, କିଛି ଲୁଗାପଟା, ଲୁହାଟ୍ରଙ୍କ ଆଉ କଂସାବାସନ– ସେତିକି ତ ଭିକାରି ବି ଦିଅନ୍ତା। ମାଆ-ଝିଅ ଦାନ୍ତ କଡ଼ମଡ଼ କଲେ; କଟୁକଥା କହିଲେ। ସୁଭଦ୍ରାର ବର ସୁଦୁ ଭକୁଆ ପରିକା ପାଟିକୁ ଲେଫେଡ଼ି ଖାଲି ସେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମୁହଁକୁ ଚାହିଁ ରହିଲା। ମା-ଝିଅ ଦି’ଜଣଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରଣା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି ସୁଭଦ୍ରାର ହାଲୁକ ଶୁଖିଲା। ସେମାନେ କେବେ ବି କିଛି ଅଘଟଣ ଘଟାଇପାରନ୍ତି।

ବିପଦରେ ପଡ଼ିବା ପୂର୍ବରୁ, ଦିନେ ପାହାନ୍ତା ବେଳେ, ଘରଛାଡ଼ି ନବବଧୂ ସୁଭଦ୍ରା ଚାଲିଗଲା କକେଇ ପାଖକୁ। ସାତମାଇଲ୍ ଦୂରରେ, ଛୋଟସହରରେ, କକେଇଙ୍କ  ସରକାରୀ ଚାକିରି। ତହସିଲ୍ ଅଫିସର ପିଅନ୍। ସୁଭଦ୍ରା ତାଙ୍କୁ କହିଲା- ସେଇଠି ମୋତେ ସେମାନେ ମାରିଦେବେ କକେଇ ! ଭୟରେ ମୁଁ ପଳେଇ ଆସିଲି।

ବାଡ଼ିପଟେ, ଖୁଡ଼ୀଙ୍କ ଆଗରେ, ଝରଝର କାନ୍ଦିଲା ସୁଭଦ୍ରା।  ଖୁଡ଼ୀଙ୍କୁ ଜାବୁଡ଼ି ଧରି, କୋହମିଶା ଅନୁଚ୍ଚସ୍ବରରେ, ପ୍ରଶ୍ନକଲା– ଦୁଇବେଳା, ପେଟ ପାଇଁ ଦୁଇମୁଠା, ଖାଇବାକୁ ମୁଁ କ’ଣ ଯାଇଥିଲି ଘଇତା ପାଖକୁ ? ସିଏ ମୋର କେମିତିକା ଗେରସ୍ତ ?

ଖୁଡ଼ୀଙ୍କର ଫାକାସି ଉଡ଼ିଲା, ପାଦତଳୁ ମାଟି ଧସିଗଲା। କାତର ସ୍ବରରେ ଖୁଡ଼ୀ ବେଦନା ପ୍ରକାଶ କଲେ– କି କଥା କହୁଛ ଝିଅ ? ଏତେ ଦୁଃଖ ଲେଖାଥିଲା ତୁମ କପାଳରେ !

ଗାଁକୁ ଖବର ପଠାଇଲେ କକେଇ। ବଡ଼ଭାଇ ଆସିଲା। ବାପା ଆସିଲେନି। ‘ଦେଲ ନାରୀ, ହେଲ ପାରି’ କହି ସିଏ ଦେହରୁ ଖସାଇଦେଲେ।

ଭାଇ ବୁଝାଇଲା, ପୁଣି କକେଇ ବି କହିଲେ, ସୁଭଦ୍ରାର ବାହାଘର ଅନ୍ୟତ୍ର କରାଇଦେବେ। ସେ ଆଦୌ ରାଜି ହେଲା ନାହିଁ। ସ୍ବାମୀକୁ ଛାଡ଼ିବ ନାହିଁ, କହିଲା ଅବଶ୍ୟ, ଶାଶୂ-ନଣନ୍ଦ ପାଖକୁ ଫେରିବାକୁ ଭୟ କରୁଥିଲା।

ଭାଇ ଓ କକେଇ ଯାଇ ସାଙ୍ଗରେ ଧରି ଆସିଥିଲେ ସୁଭଦ୍ରାର ବରକୁ। ସ୍ବାମୀ ସହିତ ସୁଭଦ୍ରା ଚାଲିଗଲା ନିକଟସ୍ଥ ବଡ଼ସହରକୁ। ଭଡ଼ାରେ ନେଲା ଗୋଟିଏ ଛୋଟଘର। କାହାଘରେ କାମ କଲା, କେଉଁ ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀ ପାଇଁ, ମେସରେ ରହି ପାଠ ପଢ଼ୁଥିବା ପିଲାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ରୋଷେଇ ବି କଲା। ସ୍ବାମୀ ତାର, ଦିନସାରା ଘରେ ରହିଥାଏ। ଦର୍ପଣ ଦେଖି ମୁଣ୍ଡରେ ଟେରି କାଟୁଥାଏ।

ପ୍ରାଇଭେଟ୍ ଡ଼ାକ୍ତରଖାନାରେ ଆଜିକାଲି କାମକରେ ସୁଭଦ୍ରା। କାହା କାହା ଘରେ ମଧ୍ୟ ସମୟ ବାହାର କରି କିଛି କିଛି କାମ କରିଦିଏ । ଛୁଟିଦିନଗୁଡ଼ିକରେ ବ୍ୟାଗରେ ଭର୍ତ୍ତିକରି, ବୁଲିବୁଲି ଫେରିକରେ ବିଭିନ୍ନ ଜିନିଷ।

ବିତିଲାଣି ଅଠେଇଶ ବର୍ଷ। ସଂସାରର ଧାନ ବେଙ୍ଗଳାରେ ଦାମୁଣିଆ ବୁଲୁଥିବା ବଳଦଙ୍କୁ ଅଡ଼େଇବା ପରି ସିଏ ଜୀବନକୁ ଠେଲିପେଲି ଆଗକୁ ନେଉଛି। ନିକମ୍ମା ଓ ଅପଦାର୍ଥ ସ୍ବାମୀକୁ ସେ ଗୀତଗାଇ ଶୁଣାଉଛି ରାତିରେ। ସମସ୍ତ ଉଜ୍ଜ୍ବଳତମ ଆଶା ତା’ର, ଅବଲୀଳାକ୍ରମେ ନିର୍ବାପିତ ହୋଇଯାଇସାରିଛି। ତଥାପି ସେ କାହାକୁ ବି ଦୋଷ ଦେଇ ନିଜକୁ ଅଧିକ ଦୁଃଖୀ, ଅତ୍ୟଧିକ ଅସହାୟ ଅନୁଭବ କରିବାକୁ ଚାହେଁନା। କିଏ କିଛି ପଚାରିଲେ କହେ– ଦେଖ, ଦେଖ, ଅବୋଧ ଅକ୍ଷମ ମୋର ତଥାକଥିତ ସ୍ବାମୀକୁ ପାଳିପୋଷି କେମିତି ମୁଁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିପାରିଛି। ଦାୟିତ୍ବହୀନ  ବୋଲି ମୋ ବାପାଙ୍କୁ ଯିଏ ଯେତେ ବି ଦୋଷ ଦେଲେ ସୁଦ୍ଧା, ମୁଁ ତାଙ୍କୁ କ୍ଷମା କରିଦେଇଛି। ତାଙ୍କ ସାମନାରେ କେବେ ହାତ ପତାଇନି । ଦୁଇଜଣ ଅପାରଗ ପୁରୁଷଙ୍କୁ ପୂରାପୂରି ମୁକ୍ତ ଛାଡ଼ିଦେଇଛି। ଜଣେ ପିତା; ହୁଏତ ସେ ଅଯୋଗ୍ୟ ଓ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ନିପାରିଲା ନାୟକ, ଯାହା ନାମ ଗୃହସ୍ଥ।

ନିଜର ଯାବତୀୟ ପୀଡ଼ା ଓ ଯାତନା ପାଇଁ ନିଜକୁ ହିଁ ଦାୟୀ କରେ ସୁଭଦ୍ରା। ପୁରୁଷର ଯେକୌଣସି ପ୍ରକାରର ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ନାରୀକୁ ତ ସବୁ କଷ୍ଟ ସହିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ସୁଭଦ୍ରା ଭାବିଥିଲା ଯେ ସେ ହୁଏତ ଶାନ୍ତି ଏବଂ ମୁକ୍ତି ପାଇଥା’ନ୍ତା; ଯଦି ତା’ର ପୁଅଟିଏ ଥାଆନ୍ତା। ତାକୁ ସେ ପୁରୁଷ ପରି ପୁରୁଷ ରୂପରେ ଗଢ଼ି ପୃଥିବୀରେ ଛାଡ଼ି ଯାଇଥାନ୍ତା !